Γ-Δ τάξη Δημοτικού Σχολείου Σταμνας : ΕΘΙΜΑ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ ΚΑΙ ΠΑΣΧΑ (18/4)

Κάθε μεγάλη γιορτή έχει και τα δικά της έθιμα και τις παραδόσεις.

Έτσι για παράδειγμα, όλοι ξέρουμε ότι το Πάσχα βάφουμε αυγά και φτιάχνουμε τσουρέκι. Για να δούμε μερικά από τα σημαντικότερα έθιμα αυτής της περιόδου:

1. Τα κοκκίνα αυγά

Γιατί όμως βάφουμε τα αυγά κόκκινα και δεν συνηθίζουμε να τα χρωματίζουμε με κάποιο άλλο χρώμα;

Το κόκκινο χρώμα των αβγών συμβολίζει την Ανάσταση του Χριστού μετά την τριήμερη ταφή του, καθώς και τη σωτηρία της ανθρώπινης ζωής που απορρέει από το γεγονός της Ανάστασης. Άλλωστε τα αβγά ακόμα και πριν βαφτούν αντιπροσωπεύουν τη γονιμότητα και τη δημιουργία.

Υπάρχουν τρείς διαφορετικές παραδόσεις σχετικά με την προέλευση του εθίμου των κόκκινων αβγών. Σύμφωνα με την πρώτη, μία γυναίκα που πληροφορήθηκε το γεγονός της Ανάστασης φάνηκε δύσπιστη λέγοντας πως θα πίστευε μόνο όταν τα αβγά που κρατούσε στα χέρια της κοκκίνιζαν. Έτσι κι έγινε. Τα αβγά κοκκίνισαν και η γυναίκα πίστεψε την Ανάσταση του Χριστού. Θεωρείται πιθανό, αν η εκδοχή αυτή αντικατοπτρίζει την αλήθεια, η τήρηση του εθίμου να ξεκίνησε κατά την εποχή εκείνη.

Κατά τη δεύτερη παράδοση, η ίδια η Παναγία προσέφερε ένα καλάθι με αβγά στους φρουρούς του Υιού της προκειμένου να του συμπεριφέρονται όσο το δυνατόν καλύτερα κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας του στο σταυρό του μαρτυρίου. Τα αβγά κοκκίνισαν όταν η Παναγία τα μούσκεψε με τα δάκρυά της.

Η τρίτη και τελευταία υπόθεση, η οποία θεωρείται και η πλέον πιθανή,αναφέρει ότι μετά την Ανάσταση του Κυρίου η Μαρία η Μαγδαληνή, ως μία από τα πρώτα άτομα που αντίκρισαν τον κενό τάφο του Χριστού, επισκέφθηκε τον Ρωμαίο αυτοκράτορα για να τον ενημερώσει για το θαύμα της Ανάστασης.

Εκείνος δεν πίστεψε πως ένα τέτοιο γεγονός θα μπορούσε να είναι πραγματικό και, θέλοντας να αποδείξει πως επρόκειτο για αποκύημα της φαντασίας της Μαρίας, βροντοφώναξε ότι αν τα αβγά που βρίσκονταν στο καλάθι δίπλα του εκείνη τη στιγμή κοκκίνιζαν, τότε και ο ίδιος θα πειθόταν για την Ανάσταση του Χριστού.

Τα αβγά κοκκίνισαν και τελικά ο αυτοκράτορας πείστηκε για την Ανάσταση του Χριστού.

2. Το σούβλισμα του αρνιού

Το έθιμο του σουβλίσματος του αρνιού, προέρχεται από το εβραϊκό Πάσχα και σχετίζεται με την έξοδο τους από την Αίγυπτο.

Πριν ξεκινήσουν για την μεγάλη έξοδο ο Θεός μέσω του Μωυσή, τους είπε να συγκεντρωθούν σε μικρές ομάδες και να θυσιάσουν όλες οι οικογένειες από ένα αρνί. Με το αίμα έπρεπε να βάψουν τους παραστάτες των θυρών των σπιτιών τους για να μην εξολοθρευτούν από τον άγγελο του Θεού που εκείνο το βράδυ θα έφερνε θανατικό στα πρωτότοκα κάθε οικογένειας που δεν θα είχε με αυτό το αίμα του αρνιού σημαδέψει την είσοδο του σπιτιού του. Μετά βγήκαν περίπου ένα εκατομμύριο λαός από την Αίγυπτο με εντολή του ίδιου του Φαραώ.

Εκείνο το βράδυ, της εξόδου, κάθε οικογένεια πρόσφερε ως θυσία στο Θεό ένα αρνί για τη σωτηρία όλου του λαού. Το έφαγαν, χωρίς να σπάσουν τα κόκαλά του, μαζί με άζυμο ψωμί και πικρά χόρτα. Με το αίμα του έβαψαν πόρτες τους.

3. Το τσουρέκι

Το τσουρέκι είναι μόνο ένα από τα ποικίλα εορταστικά ψωμιά της ελληνικής παράδοσης, όμως ίσως είναι το πιο γνωστό. Εκτός από το τσουρέκι, υπάρχουν και άλλες ποικιλίες Πασχαλινού ψωμιού γνωστές ως “λαμπροκούλουρα” ή “λαμπρόψωμο” ή με άλλες ονομασίες ανάλογα με την τοπική παράδοση.

Το ψωμί αυτό είναι συμβολικό, γιατί αντιπροσωπεύει την ανάσταση του Χριστού, καθώς το αλεύρι ζωντανεύει και μεταμορφώνεται σε ψωμί.Το ψωμί συμβόλιζε τη “ζωή” και στην ειδωλολατρική παράδοση και μπορούμε να βρούμε απομεινάρια της ακόμη και σήμερα, σε παραδόσεις όπως της προσφοράς Πασχαλινού ψωμιού και κόκκινων αβγών στους τάφους αγαπημένων προσώπων κατά το Πάσχα.

Το σχήμα των Πασχαλινών ψωμιών ποικίλλει ανάλογα με τις τοπικές παραδόσεις. Το πιο γνωστό είναι φυσικά η πλεξούδα, με ή χωρίς κόκκινο αβγό. Οι πλεξούδες και οι κόμποι προέρχονται από τους ειδωλολατρικούς χρόνους ως σύμβολα για την απομάκρυνση των κακών πνευμάτων .

Πρωί-πρωί τη μεγάλη Πέμπτη, σε όλη την Ελλάδα, οι γυναίκες καταπιάνονται με το ζύμωμα. Ζυμώνουν με μυρωδικά τις κουλούρες της Λαμπρής και τις στολίζουν με λουρίδες από ζυμάρι και ξηρούς καρπούς. Ανάλογα με το σχήμα που τους έδιναν παλιότερα είχαν και διάφορα ονόματα. “Κοφίνια”, “καλαθάκια”, “δοξάρια”, “αυγούλες”, “κουτσούνες”, “κουζουνάκια”. Παρόμοιες κουλούρες έφτιαχναν και στα βυζαντινά χρόνια, τις “κολλυρίδες” και ήταν ειδικά ψωμιά για το Πάσχα, σε διάφορα σχήματα, που είχαν στο κέντρο ένα κόκκινο αυγό

4. Ο στολισμός του Επιταφίου

Το έθιμο του στολισμού του Επιταφίου θέλει τις νέες γυναίκες κυρίως, της κάθε ενορίας, να ξενυχτούν στολίζοντας τον ξυλόγλυπτο επιτάφιο με κάθε λογής ανοιξιάτικα λουλούδια. Συνήθως τα λουλούδια μαζεύονται από το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης από τους κήπους και τις αυλές των σπιτιών στα χωριά καθώς και αγριολούλουδα από τα χωράφια. Πίσω από τα χρώματα των λουλουδιών κρύβονται συμβολισμοί: έτσι το κόκκινο συμβολίζει το αίμα, το μωβ το πένθος και το λευκό την αγνότητα.

5. Οι Μπότηδες

Με το σήμα της πρώτης Ανάστασης στις 12 το μεσημέρι, οι κάτοικοι της Κέρκυρας πετούν τεράστια κανάτια γεμάτα νερό – τους μπότηδες – από τα μπαλκόνια τους. Οι μπότηδες είναι τα πήλινα κανάτια με στενό στόμιο και δυο χερούλια στο πλάι για τη μεταφορά τους. Τα μπαλκόνια είναι στολισμένα και οι κάτοικοι δένουν στους μπότηδες κόκκινες κορδέλες – το κόκκινο είναι το χρώμα της Κέρκυρας.

6. Ο ρουκετοπόλεμος στη Χίο

Ο ρουκετοπόλεμος είναι ένα έθιμο που τηρείται κάθε Πάσχα στο Βροντάδο της Χίου. Οι δύο "αντίπαλες" ενορίες, του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας της Ερειθιανής, εκτοξεύουν το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου χιλιάδες αυτοσχέδιες ρουκέτες με στόχο το καμπαναριό της αντίπαλης εκκλησίας, δημιουργώντας ένα μοναδικό θέαμα.

Οι δύο αντιμέτωπες εκκλησίες βρίσκονται χτισμένες περίπου 400 μέτρα η μία από την άλλη, σε δύο αντικριστούς λόφους. Το επόμενο πρωί γίνεται καταμέτρηση των ρουκετών που βρήκαν στόχο σε κάθε καμπαναριό για να αναδειχθεί ο νικητής. Φυσικά, κάθε ενορία δηλώνει νικήτρια, οπότε το ραντεβού για έναν νέο ρουκετοπόλεμο ανανεώνεται για την επόμενη χρονιά. Λίγες μέρες πριν, τα κτίρια των δύο εκκλησιών, αλλά και των γειτονικών σπιτιών καλύπτονται με μεταλλικό πλέγμα προστασίας.

Η προέλευση του εθίμου του ρουκετοπόλεμου δεν είναι σαφής, αλλά θεωρείται οτι ξεκίνησε την εποχή της Τουρκοκρατίας. Σύμφωνα με την παράδοση, αρχικά για τον εορτασμό του Πάσχα χρησιμοποιούνταν κανόνια και δυνατοί κρότοι. Όταν οι Τούρκοι απαγόρεψαν τα κανόνια, υπό το φόβο οτι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν εναντίον τους, οι κάτοικοι τα αντικατέστησαν με αυτοσχέδιες ρουκέτες.